Һеҙҙе йәки яҡындарығыҙҙы енәйәткә алдап ылыҡтырыуҙы нисек аңларға?

Кешеләрҙе, бигерәк тә үҫмерҙәрҙе, енәйәт юлына баҫырға нимә этәрә? Бынан нисек ҡотолорға?

1. "Еңел" эш тәҡдим итәләр
Һигеҙ, ун бер һәм ун ике йыл төрмә - Башҡортостандан өс үҫмергә ҡарата суд шундай хөкөм сығарҙы.
Уларға тимер юлының бер участкаһында реле шкафын яндырыу бурысын Украина мәнфәғәтендә эшләгән кеше мессенджерҙа хәбәр итә. Уңышлы үткәрелгән эш өсөн билдәһеҙ кеше уларға 20 мең һум аҡса вәғәҙә итә. Был тәҡдимде ҡабул итеп йәштәр  аҡсаға кафела яҡшы ял итергә ҡарар итә.
Беренсе ынтылыш уңышһыҙ була: яҡында кешеләр йөрөгән. Енәйәтселәр бер аҙҙан эште тамамлау өсөн кире кирә. Улар монтажка менән шкафтың өҫкө өлөшөн бөгөп, бензин һибеп, ут тоҡандыра. Шунан һуң янғынды видеоға төшөрәләр һәм яҙманы кураторға ебәрәләр.

2. Һеҙҙең комплекстарығыҙға баҫым яһайҙар
Өфөнән үҫмер ҡыҙҙы класташтарына ҡарата шәхси нәфрәт Рәсәйҙә тыйылған «Колумбайн» хәрәкәте сафына инергә этәрә. "Мин күп нәмәгә һәләтле. Мин һәләк булдым", - тип яҙа ул үҙенең көндәлегендә. Бәхеткә күрә, уның пландары ваҡытында асыла.
Терроризмды аҡлау һәм пропагандалау өсөн суд ҡыҙҙы ғәйепле тип таба һәм тәрбиә колонияһында 5 йыл 6 айға иркенән мәхрүм итеүгә хөкөм итә.

3. Дуҫ булып ҡыланалар
Эксперттар фекеренсә, экстремистар һәм террорсылар сафына йыш ҡына үҙ донъяға ҡарашы барлыҡҡа килмәгән үҫмерҙәр, комплекслы, рәнйетелгән кешеләр йәки үҙ амбицияларын баҫтыра алмағандар эләгә. Бөтә тәүге мәғлүмәтте енәйәтселәр кандидаттарҙың шәхси биттәрендә социаль селтәрҙә таба. Улар кешене үҙ селтәрҙәренә тартыр алдынанательно ентекләп өйрәнә. Уға аҡса, ярҙам, изге һүҙ кәрәклеген бик яҡшы тоялар, бәлки, хәүеф йәки компромат һөҙөмтәлерәк булыуын аңғаралар.
Вербовкалаусылар мессенджер, төрлө канал, онлайн-уйын чаттары, эш эҙләү сайттары аша еңел эш хаҡы тураһында мәғлүмәтте мөмкин тиклем киң тарата, резюме ҡалдырғандарға тиҙ аҡса эшләргә тәҡдим итә.

4. Ҡыҙыҡлы уйын уйнарға тәҡдим итәләр
— Хәҙер технологиялар шул тиклем камиллаштырылған, уларҙы балалар, үҫмерҙәр һәм өлкәндәрҙең мөмкин тиклем киң массивтарына тарата, — ти социаль селтәрҙәрҙең деструктив йоғонтоһо буйынса эксперт Яна Амелина. - Йәғни, шартлы рәүештә әйткәндә, күберәк майҙан эшкәртелгән һайын, был яҡшыраҡ һөҙөмтә бирәсәк.
Әлеге ваҡытта эксперттар теракттар һәм суицидтар өсөн социаль селтәрҙәрҙә яңы элементтарҙың барлыҡҡа килеүен теркәй.

Ата-әсәләргә нимә эшләргә?

Эксперт Ян Амелина өлкәндәргә балаларҙың мәғлүмәт диетаһын мөмкин тиклем ҡатыраҡ тоторға кәңәш итә. Ата-әсәләр баланың ниндәй социаль селтәрҙә ултырғанын, ниндәй төркөмдәрҙә һәм кем менән аралашыуын белергә тейеш. Шул уҡ ваҡытта бала кәңәш һорап һеҙгә мөрәжәғәт итеүҙән ҡурҡмаһын өсөн ышаныслы мөнәсәбәттәр булырға тейеш. Әгәр ул йышыраҡ яңғыҙ йәшәй башлаһа, компьютерҙа ваҡыт үткәрһә, кейем стилен үҙгәртһә, уңышһыҙлыҡтарын йәмғиәткә йөкмәтә башлаһа, һаҡ булырға кәрәк.
Баланың буш ваҡытын бергә үткәрергә тырышығыҙ. Уның ниндәй китаптар уҡыуына, ниндәй фильмдар ҡарауына иғтибар итегеҙ. Уның менән төрлө темаларҙы тикшерегеҙ, тәнҡитле фекерләүҙе үҫтерегеҙ.

Балаларға нимә эшләргә?
- Интернетта һаҡ булығыҙ. Социаль селтәрҙәрҙә һеҙҙең менән дуҫлашырға тырышҡан таныш булмаған кешеләргә ышанмағыҙ.
Белегеҙ! Полиция хеҙмәткәрҙәре бер ҡасан да интернет аша мөрәжәғәт итмәй һәм енәйәт ҡылырға тәҡдим итмәй.
- Еңел тормош һәм ҙур табыш вәғәҙәһенә бирешмәгеҙ. Террорсылар йыш ҡына был ысулдарҙы кешеләрҙе ылыҡтырыу өсөн ҡуллана.
- Әгәр һеҙгә шикле эшмәкәрлектә ҡатнашырға тәҡдим итһәләр, баш тартығыҙ һәм был хаҡта өлкәндәргә хәбәр итегеҙ.

БР буйынса Эске эштәр министрлығының тәүлек әйләнәһенә эшләгән ышаныс телефоны 8 (347)279-32-92.