Ҡуласа. Хикәйә. (Дауамы бар.)

   Яңы ғына командировканан ҡайтып төшкән эшҡыуар Мәликә Мансуровна Иш-йәрованы көтмәгәндә кеҫә телефонына шылтыратып ҡала хакимиәтенә са­ҡ­ыр­ҙ­ы­­­лар. «Ололар көнө алдынан тағы ла байрам үткәреү өсөн аҡса һығырғалыр яйҙары…», тип екһенһә лә, бында көткән ҡырамалай ҡырҡ мәшәҡәтен ҡуйып барып әйләнергә итте. Ни ти­­­­­һ­әң дә урындағы етәкселек менән килешеп йәшәүгә ни етә, бөгөн ул ҡала хужа­һына кәрәк, иртә­гә үҙ­ен­ең дә йөҙ һыуын тү­геп шул йортҡа барыуы бик тә их­ти­мал.

    Юлда сағында, көндәлек эшендә һәр саҡ спорт стилендә кейенеп йөрөй; джинсы салбар, килешле кроссовкалар, еңел куртка, шулай ҡулай­лыраҡ. Ә хакимиәттең яҙылмаған үҙ ҡанундары, унда ни теләһәң шуны кейеп күренергә ярамай һәм ки­лешмәй. Шуға фатирына һуғылып өҫтөн алыштырырға булды. Юл ыңғайы ювелир ма­газинына инеп йөҙөнә семәрләп ҡим­мәтле таштар батырылған көмөш беләҙек, суп­ер­маркеттан оло пакет тултырып тәм-том алды, әммә гөлләмә һатып алыуҙы артыҡ иҫәпләне, сөнки бүләктәрҙе ҡабул итеүсегә бындай нескәлектең мөһим дә кәрәк тә түгел икәнлеген яҡшы белә. Ишекте асып инеү менән фа­­­тирҙы яңғыратып ҡысҡырҙы:

            – Рәсимә? - Был ваҡытта ҡыҙының институтта икәнлеген белә күрә һораны, йо­ҡлап ҡалып ҡуймаһын был, тип хафаланыуы. - Әсәй, һин ҡайҙа?

            – Рәсимә ни һинең артыңдан уҡ уҡыуына сығып һыҙҙы, иртәнге сәйен эсер-еп ебәр­ҙем. Миңә ҡалһа, һеҙҙән китеп ҡайҙа ғына барайым… - Бөксәңдәп, тыш та быш килеп зал яғын­ан һөй­лә­нә-һөйләнә килеп сыҡҡан ҡарсыҡ яҙып ябынған яу-лығын төҙ­әткеләп ҡаршыһына баҫты.

      Биреште һуңғы осорҙа Маһира ҡарсыҡ, күҙгә күренеп биреште, бөтөрөнөп китте. Ошо­ғаса тилбер йыбыр­лап йөрөп ятҡан, ауырлыҡһыҙ йорт мәшәҡәттәрен атҡарған тере­м­ек ҡа­рсыҡ­тың бы­лай ҙа йоҡа кәүҙәһе хәлһеҙләнеп бөгөлдө, төҫһөҙ күҙҙәренең нуры ҡай­тып күг­е­­л­й­ем­ләнгән күҙ соҡорҙарына һеңеште, бураҙналар сыбарлаған йөҙөнән ҡан әҫәре ҡа­с­ты. Атлағанда ла уң яҡ ҡабырға аҫтын услап йөрөүҙе ғәҙәт итте, ашау эсеүҙе лә онот­­то, көсләп саҡырмаһаң өҫтәл янына килмәй ҙә, һеҙ юҡта эсем һыртыма сыҡ­ҡан­сы ты­ғ­ындым, тип тә ялғанлай өҫтәүенә. Йәнә йыш ятаҡлай һуңғы осорҙа, оло йәш­тә икән­легенә һылтанып табиптарға күр­енеүҙән ҡырҡа баш тартһа ла, сәлә­мәт­лә­н­еү­­енә өмөтө һүрелмәгәндер күрәһең, үҙенсә дауаланып аҙаплана. Шу­­­лай ҙа за­р­ын, уф­та­ныуҙарын тышҡа сығармай, шәлкемләп бәйләп киптерелгән әр­ем, меңъяп­раҡты бе­р­гә ҡушып ҡа­йната ла, ҡуйы сәй төҫөнә ингән төнәтмәне бисмилла­һын әйт­еп сыт­ы­р­ай­м­ай ғына эсеп ҡуя, шунан ҡыуарған, шау һөйәккә ҡалған ҡул һырты ме­н­ән ир­енд­ә­рен һып­ырып, башҡарырҙай күренгән йорт мә­ш­­әҡәттәренә тотона ла китә. Йәл­ләй әс­ә­һ­ен, ауылдан ҡу­­­ҙғатып алып килеп, бында, ту­­­ғ­­ыҙынсы ҡатҡа бикләп ҡуй­ы­уына үк­е­нә лә биреп ҡуя, мәгәр етмешен тулты­р­ған ҡа­­­р­­сыҡты ауыл ерендә ҡалдырыу мөмкин бу­л­­маған эш. Йорт-ҡурамды туҙҙырғым килмәй, йәнә ҡош ҡо­­­­рт­ом­до, бе­сәй-этем­де ке­­­мдең ҡулына ҡара­тып ҡал­дырам, тип һуңғы көнөнә тик­л­ем бында күсеп килер­гә те­ләмәй ҡыртал­ашты. Ҡыш­ын-йәй­ен ҡа­ла менән ауыл араһын тапап, ҡу­р­салау-хә­с­тә­р­­ләүҙәрҙән арығ­ан Мәликә әсәһен һуңғы сиктә күндерҙе барыбер.. Хә­ҙ­ер йә­не тыныс, кө­ни­т­­меше теүәл: дүрт бүлмәле фа­тирҙа әсәһе, институттың һуңғы ку­рсын­да уҡып йөрөг­ән Рәсимә ҡыҙы бергәләп кө­ңгөр-ҡа­ңғыр йә­шәп ятҡан көндәре. Хә­лбү­ки, тор­мошон­оң бөтөнлөгө китек ба­р­ыбер, ҡыҙы Рәсимә би­шенсе класта уҡып йө­рөг­ән йы­лы тау ба­йыҡтырыу комбин­ат­­ында баш инженер ва­зифаһында эшләп йө­рөгән Зин­нуры ҡап­ыл ғына йөрәк сиренән үлеп китте. Шаң­ҡыны, аптыр­ан­ды, ҡай­ҙа барып бә­р­елергә бе­лмәне башта. Шу­н­ан иҫен йыйғас, хаҡи­миәттә юрист вази­фаһы­­нда эш­ләп йөрөгән ер­енән түңәрәк кенә кре­дит алып, алда торған ҡы­йын­лы­ҡ­тар­ҙан ҡур­ҡып то­рмай үҙе­нең шәхси эшен асып ебәрҙе. Хоҡуҡи өлкәләге белемен урын­лы ҡул­­ла­нып, сә­мләнеп, ны­ҡ­­­ышмал тот­онғайны кәсебе лә уңышлы ғына китте, матди хәле лә зар­ла­нырлыҡ тү­г­ел, уның ме­нән партнерлыҡ итергә теләүселәр ҙә бихисап, аҡса, тип тә йо­н­сомай, та­нып белгән ҡала етәк­се­ле­ге лә уға ихтирам менән һан­лап ҡарай.     

            – Әйҙә әле… - Сибек яурындан ҡармаған Мәликә Мансуровна әсәһен зал яғ­ы­на ыңғайлатты, сығып диванға ултырғас алдына бүләген һалды:

            – Ике көндән ололар көнө, һине мин, Рәсимә ейәнсәрең шул байрам менән ҡот­лайбыҙ. Ошо беләҙекте икебеҙ исеменән ҡабул ит, ошонан да ҡулай нәмә тап-ман­ым.

            – Ай, Аллам, расхутланмаһаңсы шул ҡәҙәре, күстәнәсе тағы нимәгә, һыуытҡыс тулы тәғәм… - Шулай һөйләнһә лә Маһира ҡарсыҡтың йөҙө яҡтырып китте, аҙыҡ-тү­лек тулы пакеттың эсенә ҡәнәғәт күҙ атты, ҡатын-ҡыҙ көйәҙләнеүе еңеп затлы бел­әҙекте тупайған ҡушҡар тапҡырына элде һәм ҡурайҙай беләген алға һоноп әй­лә­н­­­д­е­р­ге­ләне. Апаруҡ мауыҡты шулай, тәтәйенә ҡыуанған сабый, тиерһең.

            – Әсәй, һиңә бер ни ҙә йәл түгел, оҙаҡ йәшә, йәме, тағы сәләмәт бул!

            – Йә! - Ҡарсыҡтың йөҙөнән моңһоулыҡ күләгәһе йүгереп үтһә лә ҡәнәғәт кет­к­е­л­дәне.  - Эштәрең нисек бара һуң, балам, иртән сығып китеп кис ҡайта инең, бөгөн ни сәбәптәндер иртәләгәнһең.

            – Тәгәрәп кенә китеп бара, ай аҙағында, теге, ике йыл элек ябылған ит комби­н­а­тының бер яртыһында колбаса цехын асабыҙ, йыл аҙағына ҡәҙәр тағы ла бер база нигеҙендә һарыҡ йөнө, тиреләр ҡабул итеп эшкәртә башлаясаҡбыҙ. Уның өсөн дә ҡулайлы бина таптыҡ, шуны ремонтлап еб­әргәндә, эсенә кәрәкле ҡорамалдар ҡуя башларға ла мөмкин. Бинаға ҡағылышлы юридик документтарҙы ла әҙерләгәнбеҙ.

            – Ауыл шөғөлөн ҡыуалатаһың әләйгәс, ҡатын-ҡыҙға кейем-һалым, матурлыҡ са­лондары, сәс алдырыу урындарын асып, шуның мәшәҡәттәре менән шөғөл-ләнеү ҡу­лайлыраҡ түгелме?

            – Һуң мин бит ауыл балаһы, ер хәстәре йәнемә яҡын һәм ҡәҙерле. Алдағы план­да яҡын-тирә райондарҙың береһендә тирмән асыу, фермаларҙан һөт һатып алып май бешеү, ҡорот, эремсек етештереү уйы ла бар әле. Урындағы халыҡ­ҡа ҡулай, миңә отошло буласаҡ. Ир-егеттәр тотон­май, тип ҡул ҡаушырып ятайым­мы тағы? Тик бына һуңғы йылдарҙа ҡабатла­н­ып килгән ҡо­р­ол­оҡ ҡына бәкәлгә һуға: баҫыуҙарҙа уңыш, үлән кибеп бөткәс һөт кәмей. - Тороп ба­­ҫ­­ҡан Мәликә Мансуровна үҙ­енең бүлмәһенә йү­­н­әлде лә кейем шкафын ас­ып өҫтөн ал­ыштырырға керешеп китте, үҙе асыҡ ишек аша һөйләшеүен да­уам итте.  - Иртәләүемдең әтнә­кә­һе шунда, шылтырат­ып ҡала етәкселегенә саҡырҙы­лар, кәңәшмәлә ҡатнаш­ыу мо­т­лаҡ, тинеләр.

            – Улай икән… - тип һуҙҙы Маһира ҡарсыҡ, уны, өй кешеһен эш ығы-зығы-һы бөтөнләй борсомай, шуға әңгәмәне үҙ яйына ҡайырҙы. - Райондар ту­раһында баш­ла­ға­сың һорайым әле, йөрөгәнеңдә беҙҙең ауылға һуғылаһыңдыр ҙа?

            – Хәҙер янымда булғасың, йәнә унда яҡын туғандар ҡалмағас артыҡлап ҡайт­ҡы ла килмәй. Былай, булып киттем унда, ун-ун биш көн элек - Рәсми бараһы ур-ын­да­р­ға тәғәйен­ләнгән костюм-күлдәген кейеп, трюмо алдына баҫты ла бит-йөҙөн рәткә килтерҙе, шунан зал яғына муйынын һондо. - Нишләп ҡапыл ғына ауыл иҫеңә килеп төштө әле?

            – Һин онотһаң да Сабир бер ҙә генә лә иҫемдән сыҡмай, килен бул­ып төш-өп, ба­уыр баҫып йәшәгән ауылым, ни тиһәң дә. - Маһира ҡарсыҡҡа «ҡайт­ҡым ки-лмәй» һүҙ бәйләнеше оҡ­шаманы шикелле, әсе ҡапҡандай ризаһыҙ сытырайҙы. - Нишләптер ауылға туҡтап китеүең хаҡ­ы­н­да һүҙ ҡуҙғатманың бер тапҡыр бул­һа ла, будты ул һиңә ят төйәк.

            – Әйтһәм, өй беренсә төшөп һәр береһен теүәлләп һораша башлаясаҡһың. Ә мин ау­ыл башлығы, теге Ҡара Гәрәйҙе күрҙем дә, йомошомдо йомошлау менән кире бор­ол­дом.

            – Ауылдан сығышлай беҙҙең өй яғына ла күҙ һалғанһыңдыр әле?

            – Һалмаған ҡайҙа. Бөткән. Ергә һеңешкән тауыҡ кетәгендәй генә нәмә ҡалған шу­нда.

            – Улай тимә, кендек киҫелгән йорт бейеклеге менән түгел, булмышты арбап үҙ­енә тартып, саҡырып тороуы менән ҡәҙерле. - Әсәһе гелән һүҙҙәрҙе һайлап, уға нин­дә­йҙер тәрән мәғәнә һалып һөйләргә ярата, зиһенең уяу икән аңла, төшөнмәһәң, уныһы инде һин­ең эш, йәнәһе. Шуларҙы әйтте лә берауыҡ тынып ҡалғас фе-керен йомғаҡланы - Һин генә түгел, ағайың, апай­ҙар­ыңдың йылыһы һе­ңгән уға.

            – Әсәй, һин ысын философ!

            – Уныһы кем була тағы?

            – Тәрән фекерле аҡыл эйәһе.

– Аҡыллымын тип әйтеүе үҙе үк ахмаҡлыҡ, әммә белем алыуға килгәндә йү­нле уҡыу эләкмәне шул беҙгә - миңә лә, атайыңа ла. Ҡайтышлай, беҙҙең ау­ыл­дан би­ре юл эсендә Ҡә­нзәфәр ауылы ята бит әле, ауыл осондағы йортҡа ла иғ­тибар ит­мәгәнһең­дер инде?

            – Ауылдағы һәр хужалыҡты ҡарап-теүәлләп йөрөй алмайым! Ташландыҡ өй ни­мәгә ул миңә?! - Кейенеп бөткән Мәликә залға сығып баҫ­ты. Яуап яр­айһы уҡ тупаҫ ишетелде.

      Күпте күргән әсәһе генә ҡылъяйманы:

            – Унда һинең атайың йәшәгәнлекте беләһең. Өйө яғына һуҡмаҡ бармы, уға ин­­­еп-сығал­а­рмы икән, тим.

            – Ҡараманым, күрмәнем, тим бит.

            –  Һе, сәйер холҡоң менән зерә лә аптыратаһың. - Яуап тағы оҡшаманы. Әсәһе һуҡ бармағы менән яҫы маңлайын ыуҙы. Үпкәләгәндә уның шу­л­айта торған ғәҙәте бар.

            – Ҡәнзәфәр ауылы аша үткәндә телефондан һөйләшә инем.

            – Телефундан, имеш, бына аҡланыр яуабын да тапты. - Әрепләшеүгә тарт-ым һөй­лә­ш­еүҙе дауам иткеһе килмәгәнгәлер һин дә мин һораны. - Атайыңдың һуңғы алған әб­ейе үткән йыл үлеп ҡалған, тип ишеткәйнем.

            – Әсәй, ҡалала туғыҙынсы ҡатта йәшәйем, тимәйһең, тирә-яҡтағы хәлдәрҙе бе­леп, белешеп ултырған көнөң.

            – Һуң белмәй тағы, яҙ көнө беҙҙең ҡаршы яҡ урамдағы Нурия килен килеп ки­т­кәйне бит хәлемде белергә, шул еткерҙе.

            – Атайымдың был нисәнсе ҡатыны ине әле?

            – Бына быныһы инде, һин хисаптар һан түгел.

    Иҫкәрмә йомшаҡ тауыш менән әйтелһә лә ярайһы уҡ уҫал һәм ҡәтғи яңғыраны. 

     Тамам кәйефе киткән Мәликә Мансуровна ишеккә йүнәлде, шулай ҙа мөмкин ти­к­­л­ем итәғәт­лек күрһәтеп әсәһенең байрам кәйефен һаҡларға тыр­ышты:

            – Әсәй, Рәсимә ҡайт­һа, әйт, табын хәстәрләһен, өсәүләп ултырып алырбыҙ. Ни тиһәң дә һи­нең йылына бер килгән байрамың, мине тегендә моғайын да оҙаҡ тот­маҫ­тар.

            - Имен-аман ғына йөрө балам, юлың уң булһын! – Маһира ҡарсыҡ көн һайын ҡабатлаған теләген теләп ҡалды.