Яҙылып бөтмәгән портрет (етенсе киҫәк)

Өйҙәге ике ҡатын араһындағы һалҡын мөнәсәбәт тора-бара дошманлыҡҡа әүер­ел­де. Бибиәсмәгә лә ауыр. Булған йорт мә-шәҡәттәре уның өҫтөндә. Ҡышын -йәйен шиш­мә­нән бөксөңләп һыу ташыған да, кер йыуған да, тамаҡ бешергән дә ул. Кил-ен кеше эшенән ҡайта ла йәш ҡыҙҙар һымаҡ көҙгө ҡаршыһына баҫып бит-йөҙөн һыйпаш­ты­рып кейенеп яһана ла урам ҡыҙ-ырырға сығып китә. Өйҙә сағында ла ҡырын ятып көнбағыш сиртә-сиртә ки­т­ап уҡый. Ҡәйнә үпкәләңкерәп өндәштеме - оло ғауға!

Донъя тотҡаһы булып йәшәп ята ине әле, көтмәгәндә әсәһе ҡазаланды, Үткән көҙ ҡарлы-ямғыр өҙлөкһөҙ һибәләп оҙаҡ ма-ҙаһыҙланы. Шунан шыҡырлатып туңдырып та ҡуйҙы.

Тирә-яҡ әҙәм йөрөй аламаҫлыҡ һырғалаҡҡа әүерелде. Ҡабаланып аяғына һыр-һыҙ кәлүш кенә ҡатып утынлыҡтан тап-топ күтәреп килгән Бибиәсмә, тайып кит-еп, тупһа ауыҙына һалынған яҫы таш өҫтөнә йәнтислимгә ултыра төштө. Район дауа-ханаһына алып барһалар, умыртҡа һөйәгенең бил бүлеге һынған, тип әйттеләр. Кендектән тү­б­ән ағзалары кәүҙәгә буйһон-маҫ булдылар ҙа ҡуйҙылар. Ауырыуҙы урын юҡлыҡҡа һы­лтанып кире алырға ҡуштылар. Бибиәсмәне өйгә алып ҡайтҡас оло ғауға ҡупты - килен кеше шуны ғына көтөп йөрөгән, тиерһең. Ҡәйнәһен төпкө бүлмәләге диванға индереп һалғас, уратып-суратып тормай тураһын ярҙы:

- Тимәк, һинең әсәйең төпкө яҡты ҫаҫытып ятырға тейеш, беҙ өсәүбеҙ был яҡта!

- Әсәйҙе ял итергә генә ҡайтарҙылар, кире больницаға бара ул.

- Дауалай алғандарҙы унан ҡайтармайҙар!

Әсәнең күҙҙәрендә ҡайнар йәш эркелде лә йонсоу йөҙө буйлап түбәнгә һар-ыҡты. Ул башын ситкә борҙо.

Ҡатын әйберҙәрен йыйып иҙән уртаһына өйөргә кереште.

- Ҡайҙа төйнәлә башланың, һантыйланма әле!

- Етте, түлһеҙ ир менән йәшәү ялҡытты! Эшкинмәгәнлеген йәшереп төнө буйы һү­р­әт төшөрөп маташҡан була, худож-ник! Ә миңә ир кәрәк, төнө буйына кәрәк! - Гөлзифа тирмәндәй осаһын, мул түштәрен һелкетте.

- Гөлзифа!!!

- Ҡысҡырма, барыбер ҡурҡмайым. Иң тәүҙә һүрәтемде эшләй, шунан рәхәтләнеп- кинәнеп битемә ҡара һибә. Ир булһаң, улайтҡансы тураһын әйт!

Ошо ерҙә Хәйбулланың түҙеме бөттө, йән асыуына туңҡайып әйберҙәрен төйнәп маташҡан бисәһенең артына типте. Уны-һы аш бүлмә яғына һөрлөгөп барып ятты ла әсе сәрелдәп ебәрҙе. Ғүмерҙә ҡул күтәрмәгән иренән быныһын көтмәгәйне. Ул кейенде лә илай-илай сығып йүгерҙе.

Был юлы әйберҙәрен тейәргә техника бирмәгәндәрҙер, егеүле ат алып килде. Ҡатыны күсенгән арала Хәйбулла башын ба-ҫып утынлыҡта өҙлөкһөҙ тәмәке быҫҡытты.

Хәйбулла өсөн ҡара көндәр башланды. Бөтә ҡатын-ҡыҙ мәшәҡәттәре, ир хәстәре өҫ­тө­­нә ауҙы: фермаһына ла йүгерә, өй-ҙәге малын да ҡарай, икмәген дә былсымлатып йә ҡа­ра көйҙөрөп бешереп алған була, ҡаҡашып киткән күлдәктәрен дә сай-ыштырып элә. Иң ауыры әсәһенең хәжәттәренә булышыу. Больницанан алып ҡайтҡан махсус та­­сты әсәһенең осаһы аҫтына тығыу ҡыйын түгел уға, тартыныуҙан, зәғифлегенән ғәрләнеп илаған әсәһен күреүе ауыр.

Хәҙер һүрәт төшөрмәй Хәйбулла. Иртә таңдан ҡара кискә тиклем баш баҫып эшләй-эшләй ҙә ҡайтыу яғына тәнтерәкләй. Малсылар йортон да онотто, әшнәләренә лә бе­р­е­­к­мәй. Гөлзифа ла эшләп йөрөй, һауымға китешләй йә ҡайтышлай осрашт-ырғылай, тик бушлыҡҡа ҡарағандай бер-береһен шәйләмәй үтәләр. Гөлзифаның әхирәттәренә эйәреп кәйеф-сафа ҡорорға яратыуы тураһында ла хәбәрҙе еткерҙеләр еткереүен. Хәйбулланың ни иҫе лә китмәне, хәҙерге ҡатындар ирҙәрҙән былай-ыраҡ ебәрә. Ул ғынамы, бөгөн ауыл ерендә эсмәгән кеше бармы икән? Тәрбиәле, аңлы халыҡ булып иҫәпләнгән уҡытыусы-ларҙан башлап тештәре төшөп бөткән ҡарттарына тиклем ур­амда һөйрәлеп йөрөй.

Хәйбуллаға ла эсергә табыуы күпкә еңелләште. Эш хаҡы бирмәгәстәр совхоз мага­зинынан кейем-һалым, сәй-шәкәр өләшкән булалар. Нимәгә ул Хәйбуллаға сепрәк-сапраҡ?! Араҡылата ала. Ҡайтып инә лә мейеһен игәгән ауыр уйҙарҙан арынырға тел­әгәндәй сираттағы араҡыны өҫтәлгә тыпылдата.

Оҙон, ялҡытҡыс ҡыш үтте. Ҡояш аҡ юрғанын ябынып иҙерәп йоҡлаған ер өҫтөнә иркә нурҙарын йәлләмәйерәк һибә баш-ланы. Яҙ яҙ инде. Март баштары булыуға ҡа­р­амай ҡыйыҡтарҙан тамған тәүге тамсылар иртә ярмалана башлаған ҡарҙы кө-м­өш суҡыштары менән сут та сут суҡырға тотондо. Йылы ел урман-ҡырҙарҙы урап яңы тиртә башлаған бөрөләрҙең әскелтем, ҡарағай тубырсыҡтарындағы имшегән сайыр еҫтәрен ауыл урамдарына килтереп тултырған. Ала-солаланып урыны менән асылған ерҙәрҙә ирәүәнләп йөрөп ҡара ҡарғалар тибенә. “Ҡарға килһә ҡар китә”, ти халыҡ мәҡәле, тиҙҙән бар тирә-яҡ ҡыш-ҡы юрғанын һалыр һәм миҙгел тулыһы менән үҙ хаҡимлығына күсер.

Иҫерткес, ярһытҡыс яҙ еҫе. Шуғалырмы бер кем дә өйҙә бикләнеп ултырырға те-лә­мәй, һәммәһе тышта. Өлкәндәр ирегән ҡар аҫтынан сыҡҡан сүп-сарҙы өйөштөрә, кә­р­тә ҡураға йүнәлгән бәләкәй йырғанаҡтарҙы ситкә бора, ҡыш оҙоно келәт-аҙбар ур­а­та­ларына тыңҡыслап тултырылған көрттө ситкә ырғыта.Ҡатын-ҡыҙ тауыҡ сүпләһә лә бөтмәҫлек йорт мәшәкәттәренән әҙ-гә генә булһа ла арынып ик-ешәре-өсәре бергә йыйылып ауылдың һуңғы яңылыҡтарын бүлешә. Көн йылытҡан һайын яйлап уларҙың һаны ла ар­тасаҡ, малдың ҡырға сығыу, көтөү ҡыуыу мәле етеүгә уларҙың өйкөлөшөүе үҙе бер баҙарға әүереләсәк. Бала-сағаның ҡыҙыҡһыныуы бөтөнләй икенсе юҫыҡта. Ҡағыҙ елкәнле кәмәләрен йөҙҙөрөргә теләп яңы күренә башлаған йырғанаҡтарҙан быуа бы­у­ып ҡарайҙар ҙа, ат тояғы ҡәҙәре генә күләүектәргә риза булмайынса, сыр-сыу ки­л­еп еүеш ҡарҙы әүәләп Ҡыш бабай яһарға керешеп китәләр, йә бер-береһенә ҡар бә­р­е­шеп уйнай башлайҙар.

Яҙ байрамы яҡынлашты. Яҡындарына бүләк эҙләп ир-ат магазин юлын тапаған бу­ла. Ауыл ерендә, әлбиттә, ҡатын-ҡыҙ-ҙарға бирерлек сәскә, гөлләмә-маҙар табып булмай, шулай ҙа кеҫәләренә яулыҡ йә хушбуй тығып сығалар.

Хәйбулла ла тәмәке алырға тип шунда боролдо һәм магазин ишегенең төбөндә Гө­л­з­ифа менән саҡ бәрелешмәне.

(Дауамы бар)