Яҙылып бөтмәгән портрет (дүртенсе киҫәк)

Һиҙҙермәй ваҡыт үтә торҙо, Хәйбулла ла йәшәүенә әкренләп күнекте. Һәр хәлдә, эл­екке һымаҡ сәбәләнеп бармай. Ферма тәртиптәренә лә өйрәнде, үҙ әшнәләре, үҙ ҡоро бар. Ауыр хеҙмәткә лә үңәсе өҙөлә яҙып ихлас йәбешмәй, үҙе һиҙмәһә лә оһоллана төштөмө, әллә илке-һалҡыраҡ тотонғанғамы, ҡара тир түкмәй һәр хәлдә. Йәй көн­дә­ре йәйләүҙән ҡайтып инмәйҙәр тиерлек, сиратлап һауым һыйырҙарын көтәләр. Тән ге­нә түгел йән дә ял итер илаһи мәл. Онотолоп хозур тәбиғәт ҡосағына сумаһың: те­лә­йһең икән сәғәттәр буйы ҡайҙалыр ағылған болоттарға текәлеп хыялланып ят­ы­р­ға мөмкин, йә булмаһа тал-сыҡҡансы китап уҡы, бер кем ҡамасауламай. Эргәлә генә уфылдап һыйырҙар утлап йөрөй. Һауа аңлата алмаҫлыҡ ҡуйы үлән, сәскәләр еҫенә ту­л­ған. Үләндән үләнгә һикергеләп сиңерткәләр йырлай, кемуҙарҙан ҡоштар сир­ҡылдаша. Һырғый аҡ ҡай-ындар һылашып үҫкән бейек тауҙың түбәһе күк сат­ы­р­ына бар­ып ялғанған һымаҡ күренә. Өҫтә, бик бейектә, зәңгәр яулығын болғай-болғай һағым бейей. Рәхәт! Ҡайһы ваҡыт Хәйбулла илһамланып китеп кеҫәһенән ҡә­л­әм киҫәге килтереп сығара ла тәмәке ҡабына күргәнен төшөрөргә тотона. Тик был ҡап тәмәкеһе бө­ткәс тә ситкә ырғытыла…

Һауым көтөүе ҡураларға индеме, игеҙәктәр һымаҡ бер-береһенә оҡшаған ял­ҡ­ытҡыс көндәр башлана. Эштән һуң өшөгән тараҡандар ише малсылар өйөнә йый­ы­л­а­л­ар. Бында буйҙаҡтар урыны. Ғаиләлеләр, ҡатын-ҡыҙ ҡайтырға ашыға, улар бында етәкселәр йыйғанда ғына инеп күренә. Малсыларҙы әүәлгеләй йыш йыймайҙар, ур­ы­ндағы түрәләр ҙә, килгәндәре лә зар-ураттан ғына баш тығалар был мөйөшкә. Бил­дә­ле­лек, үҙаллылыҡ ғә­л­әмәтелер. Үткәндә китапханасы килеп эскелеккә ҡар-шы көрәш те­маһына әңгәмә үткәрергә маташып ҡарағайны ла, килеп сыҡманы. Яһил берәү, ур­ы­нһыҙыраҡ булһа ла, араҡы дауайлай башлағайны, нотоҡсо үҙе лә ҡушылып юғ­а­р­ыла ултырған башһыҙ етәкселәрҙе тиргәргә кереш-еп китмәһенме! Араҡыһыҙ ар­ҡыры ят­ҡан бү­р­ә­н­ә­не буйға һалып буламы, ҡунаҡ саҡырып туй үткәреп ҡара, улар юғ­а­ры­ла ултырып ауыл халҡының хәлен ҡайҙан ғына аңлаһын, фәлән дә фәс­мәтән. Осра­шыу Мәскәүҙәге хөкүмәтте отставкаға еб-әреүҙе талап итеү хәленә барып етте.

Ҡалған көндәрҙә йыйылыу ошонан сығышмағандар ғәҙәте буйынса үтә. Тәүҙә бөтә­һе лә йыйылғансы оҙаҡ итеп тоҙһоҙ көләмәстәр һөйләнелә. Көлкөләре кил-мәһә лә һаһыл­да­шалар. Сөнки улар ҡабат-ҡабат һөйләнелгән, теңкәләренә тейеп бөткән. Тел сарлау те­йешле йүнәлеш алғансы шулай дауам итә. Фәлсәфә кәрәкле урынға килеп терәлгәс ке­м­еһелер саҡ ҡына «туғарылып» алырға тәҡдим итә. Ризалашалар. Сөнки сиратсы күптән билдәле, һый табыу уның эше. Был бихисап атҡарылған йола бөтә нескә­л­е­кт­әренә еткереп яйға һалынған. Уны бөтөрөү, үҙгәртеү, ҡаҡшатыу мөмкин түгел.

Шулай кисҡырын «туғарылып» алған Хәйбулла, аяғын санаға кирә баҫып, атын йән фарманға саптырып ҡайтып килә ине:

- Ай, тапатаһың! - тигән сәрелдәк тауыш ҡолаҡты ярҙы.

Егет бөтә көсөнә дилбегәне үҙенә тартты. Ат үрәпсеп шып туҡтаны. Алда ауыҙ­лыҡ­ты шаҡара тотоп торған ҡатын-ҡыҙ төҫмөрләнде.

- Гөлзифа?!

- Мин. Ҡурҡыттың. Рөхсәт тә һорап тормай өҫкә менеп киләһең… - Ләкин һал­ҡындан биттәре алһыуланған, сәс шәлкеме маңлайына туҙышып төшкән һылыу ҡа­т­ын­дың йөҙөндә еңелсә ярһыуҙан башҡа ҡурҡыу әҫәре күренмәне.

Хәйбулла сәбәпһеҙгә ҡыҙарынып китте:

- Әйҙә ултыр, өйөңә апарып ҡуям. Ул килбәтһеҙ сүгәләне, аяҡ аҫтындағы һаламды са­наның ҡанат яғына ҡайырҙы.

- Утырам инде, утырмай тағы, ҡурҡыуҙан тубыҡтар дерелдәй, атлай алмайым, - тине лә Гөлзифа егеттең ҡабырғаһына һыйынып тиерлек ултырҙы.

Ат керт-керт баҫып әкрен генә атлай. Был илаһи минуттарҙы оҙайтырға теләгән Хә­й­булла ла уны ашыҡтырмай. Осрашыу көтөлмәгәнерәк булғанғамы аҙаны ла ҡалды, телгә йүнле хәбәре лә килмәй.

- Нисек йөрөп ятыш?

Гөлзифа билдәһеҙ ишаралап яурындарын йыйырып ҡына ҡуйҙы:

- Өйләндеңме?

- Һинең һымаҡ күңелгә ятҡаны осрамай.

- Дәртле сағыңда өйләнергә кәрәк.

- Мин һәр ваҡыт дәртле.

-Әллә?.. - Гөлзифаның ҡаштары юғары сөйөлдө. Ул күсерҙе баштан-аяҡ күҙҙән үткәреп мәғәнәле йылмайып ҡына ҡуйҙы.

- Ҡарттарыңдың хәлен белергә ҡайттыңмы?

- Ниңә уларҙың хәлен белергә, яталар шунда дәүләт елкәһендә пенсияларын ашап.

- Т-р-р-ррр. Һүҙгә әүрәп өйөгөҙҙө үтеп тә барабыҙ.

- Рәхмәт изгелегеңә. Бында кистәрен эс бошоуҙан үлерһең, биллаһи. Ҡайтҡаныма аҙ­на тулып үтте, инеп хәлде белеүсе лә юҡ. Ҡунаҡ итеп саҡырмайым, килгеләп йө­рө… Гөлзифа торҙо, ултырғанда тығыҙ балтырҙары буйлап өҫкәрәк шыуған күлдәк ит­әктәрен килешле итеп тубығына тартты ла ярһыулы йылмайыуын атып боролоп та ҡа­рамай өйөнә инеп китте.

-Э-э-э-эх! - Хәйбулла йөрәгенә ҡайнар ҡан бәреүгә сыҙаша алмай кирелеп сыб­ырт­ҡы осон атының һыртына тамыҙҙы. Са-наның артынан ҡар бураны ғына уйнап ҡалды.

- Әсәй! Әсәй! Ҡайҙа минең буяуҙар?! - Дөбөр-шатыр килеп инеп өҫтөн һалыр-һалмаҫтан егеттең әйткән һүҙҙәре шул бул-ды.

-Һалған урыныңда яталыр, мәктәп балаларына Яңы йылға гәзит сығарып булаша инең түгелме? Ашап ал башта, картуф та ҡурғанмын, сәйем дә күптән ҡайнаған. - Ул­ы­ның шарҙауай ҡылығына өйрәнмәгән әсәһе аптырабыраҡ ҡарап ултыра.

- Мин туҡ, шул гәзитте ослай һалырға кәрәк, иртәгә үк һүрәтле гәзит таптырып килеп етерҙәр еүеш танауҙар. - Хәйбулла сәбәпһеҙгә киң итеп йылмайып ебәрҙе.

(Дауамы бар)